Àíàëèç ðàññêàçàëà «Øòàáñ-êàïèòàí Ðûáíèêîâ» (Êóïðèí À. È.)

Ðàññêàç "Øòàáñ-êàïèòàí Ðûáíèêîâ" áûë íàïèñàí Êóïðèíûì â 1905 ãîäó. Ïî ëåãåíäå ñ ïðîòîòèïîì ñâîåãî ãåðîÿ ïèñàòåëü âñòðåòèëñÿ â îäíîì èç òðàêòèðîâ Ñàíêò-Ïåòåðáóðãà. Àðìåéñêèé îôèöåð, ïîõîæèé íà ÿïîíöà, êîòîðûé â îäèíî÷åñòâå ïèë âîäêó, òóò æå îáðàòèë íà ñåáÿ âíèìàíèå Êóïðèíà.

Îäíàêî íàñòîÿùèé øòàáñ-êàïèòàí Ðûáíèêîâ îêàçàëñÿ âîâñå íå ÿïîíöåì, à áóðÿòîì. Ïèñàòåëü íå ñòàë ðàçî÷àðîâûâàòüñÿ è ðåøèë ïåðåíåñòè áîãàòñòâî ñâîåãî âîîáðàæåíèÿ íà áóìàãó. Òàê îí ïðèäóìàë ÿïîíñêîãî øïèîíà, êîòîðûé çàòåñàëñÿ â ðÿäû ðîññèéñêîé àðìèè. Êñòàòè, íàñòîÿùåìó Ðûáíèêîâó ïðèøëîñü ïîñëå ïóáëèêàöèè ðàññêàçûâàòü, ÷òî îí øïèîí.

Íàäî ñêàçàòü, ÷òî Àëåêñàíäð Èâàíîâè÷ ðàáîòàë ðåïîðòåðîì â ãàçåòå è íå çðÿ íàçûâàë ñåáÿ "ðåïîðòåðîì æèçíè".

Ñâîèõ ãåðîåâ îí ÷àñòî âèäåë, êàê ïðåäñòàâèòåëÿ äðóãîé êóëüòóðû. Îí àêòèâíî ïðîòèâîïîñòàâëÿë ñåáÿ ñâîèì ãåðîÿì. Ïðè ýòîì ïñèõîëîãèçì — íåèçáåæíàÿ ÷åðòà ïðàêòè÷åñêè ëþáîãî åãî ïðîèçâåäåíèÿ.

Ïîâåñòâîâàíèå ðàññêàçà "Øòàáñ-êàïèòàí Ðûáíèêîâ" îñëîæíåíî äåòåêòèâíûì íà÷àëîì. Ïðè ýòîì åñòü ýëåìåíòû íîâåëëû: íàïðÿæåííîå ïîâåñòâîâàíèå, äðàìàòèçì, áûñòðûé íåîæèäàííûé ôèíàë.

Êóïðèí ïîêàçûâàåò îïðåäåëåííóþ ñðåäó: ÷èíîâíèêè, ðåïîðòåðû, ïðåäñòàâèòåëè ïóáëè÷íîãî äîìà. Äëÿ ïèñàòåëåé-íàòóðàëèñòîâ, êîèì áûë è Êóïðèí, ñâîéñòâåííî îïèñûâàòü ÷åëîâå÷åñêèå òèïû, íå äîâîäÿ èõ äî èçîáðàæåíèÿ èíäèâèäóàëüíîãî.

Íàïðèìåð, îïèñàíèå êâàðòèðíîé õîçÿéêè ãëàâíîãî ãåðîÿ: "×åñòíàÿ, òîëñòàÿ, ñîðîêàïÿòèëåòíÿÿ æåíùèíà, âäîâà êîíñèñòîðñêîãî ÷èíîâíèêà".

Ïðî ãëàâíîãî ãåðîÿ: "...ýòîò ìàëåíüêèé, ÷åðíîìàçûé, õðîìîé îôèöåð, ñòðàííî áîëòëèâûé, ðàñòðåïàííûé è íå îñîáåííî òðåçâûé, îäåòûé â îáùåàðìåéñêèé ìóíäèð ñî ñïëîøü êðàñíûì âîðîòíèêîì — íàñòîÿùèé òèï ãîñïèòàëüíîé, âîåííî-êàíöåëÿðñêîé èëè èíòåíäàíòñêîé êðûñû".

Àëåêñàíäð Èâàíîâè÷ èñïîëüçóåò ïðèåì ñíÿòèÿ ìàñêè ñ ãåðîÿ. È ýòî ïðîèñõîäèò ïîñòåïåííî, à êóëüìèíàöèè äîñòèãàåò, êîãäà Ðûáíèêîâ ïîïàäàåò â ïóáëè÷íûé äîì. Åñòü ó ãëàâíîãî ãåðîÿ è àíòîãîíèñò — ôåëüåòîíèñò Ùaâèícêèé. Èìåííî îí ïûòàåòñÿ ðàçãàäàòü äóøó êàïèòàíà, æèçíü êîòîðîãî íàìåðåíî îêóòûâàåòñÿ òàéíîé.

Íî âñå ìàñêè Êóïðèí ñðûâàåò âìåñòå ñ ÷èòàòåëåì, ïîïóòíî ðàñêðûâàÿ è âíóòðåííèé ìèð ãåðîÿ. Ïîñëåäíþþ ôðàçó êàïèòàíà Ðûáíèêîâà: "Íå äàâèòå ìåíÿ, ...., — ÿ ñëîìàë ñåáå íîãó" — ìîæíî ðàñöåíèâàòü, êàê åãî ïîðàæåíèå.